Jaki jest właściwy pogląd? Są dwa rodzaje właściwego poglądu, jest ten zainfekowany skazami, który przynosi zasługi i dojrzewa esencją istnienia i jest właściwy pogląd szlachetnych, bez skaz, który jest ponad światowy i jest czynnikiem ścieżki. Jaki jest właściwy pogląd zainfekowany skazami, który przynosi zasługi i dojrzewa esencją istnienia? Pogląd, że jest to co dane, ofiarowane, czy poświęcone, że jest owoc czy dojrzewanie dobrych i złych działań, ten świat i inny świat, są matka i ojciec i pojawiające się istoty i dobrzy i cnotliwi pustelnicy i bramini, którzy sami osobiście zrealizowali przez bezpośrednią wiedzę i deklarują ten świat i inny świat, to właściwy pogląd zainfekowany skazami, który przynosi zasługi i dojrzewa esencją istnienia.
A jaki jest właściwy pogląd szlachetnych? Jakiekolwiek zrozumienie, zrozumienie funkcji, czynnik oświecenia dociekania stanów, właściwy pogląd jako faktor ścieżki u tego kogo umysł jest uszlachetniony i bez skaz, kto posiada ścieżkę i kto utrzymuje ją przy istnieniu: to jest właściwy pogląd szlachetnych, bez skaz, który jest ponad światowy i jest czynnikiem ścieżki (M117)
SN
35: 146
Mnisi, pouczę was o nowym i starym działaniu, wstrzymaniu działania i o drodze prowadzącej do wstrzymania działania. Słuchajcie i bacznie uważajcie na to co powiem.
A czym jest, mnisi, stare działanie? Oko jest starym działaniem już zdeterminowanym i wybranym, co musi być doświadczone do zobaczenia. Ucho ... Nos ... Język ... Ciało ... Umysł jest starym działaniem już zdeterminowanym i wybranym, co musi być doświadczone do zobaczenia. To jest nazywane starym działaniem.
A czym jest, mnisi, nowe działanie? To jakiekolwiek działanie wykonywane teraz, czy to ciałem, mową, czy umysłem. To jest nazywane nowym działaniem.
A czym jest, mnisi, wstrzymanie działania? Kiedy osiąga się wyzwolenie przez wstrzymanie cielesnego działania, werbalnego działania i mentalnego działania, to jest nazywane wstrzymaniem działania.
A czym, mnisi, jest droga prowadząca do wstrzymania działania? To ta Ośmioraka Szlachetna Ścieżka, mianowicie: właściwy pogląd, właściwa intencja, właściwa mowa, właściwe działanie, właściwe utrzymanie, właściwy wysiłek, właściwa uważność, właściwa koncentracja.
I tak, mnisi, nauczyłem o starym działaniu, nauczyłem o nowym działaniu, nauczyłem o wstrzymaniu działania, nauczyłem o drodze prowadzącej do wstrzymania działania. Cokolwiek powinno być uczynione przez współczującego nauczyciela, kierowanego współczuciem dla swoich uczniów, pragnącego ich szczęścia, to dla was uczyniłem. Są korzenie drzew, mnisi, są puste chatki. Medytujcie, mnisi, nie zwlekajcie, inaczej będziecie później żałować. To moja instrukcja dla was.
Wiara w prawo działania i odrodziny jest elementem właściwego poglądu. Ktoś kto nie wierzy w ponowne odrodziny oraz w to, że są one determinowane naszym działaniem tutaj i teraz, ma błędny pogląd. Jest o lata świetlne od zrozumienia Dhammy.
Jednak normalne w takich sytuacjach zawieszenie poglądu, gdy jesteśmy sceptyczni wobec tego co się nam mówi, też jest błędem. Dlaczego? Jeżeli ktoś nam coś mówi a my nie jesteśmy pewni czy mówi prawdę, to oznacza, że go nie szanujemy, że wątpimy w jego uczciwość albo inteligencję. Takie powątpiewanie co do Sutr stanowi olbrzymią przeszkodę w zrozumieniu Dhammy i sprawia, że nasze powinowactwo z Nauką Buddy osłabia się, otwiera się za to przed nami otchłań samsary. Gdy trzeba było okazać wiarę, zwątpiliśmy. Smutny jest nasz los ...
Zatem w co konkretnie musimy wierzyć? poniżej zestaw standardowy, dzięki któremu możemy się zorientować o co chodzi w prawie działania.
Rozpalony pożądaniem, rozogniony nienawiścią, pomieszany złudzeniem, opanowany przez nie z obsesyjnym umysłem, człowiek wybiera na swą własną krzywdę, na krzywdę innych, na krzywdę obu, i doświadcza bólu i smutku. (A 3:55)
Istoty są właścicielami działań, spadkobiercami działań, działanie mają za swego przodka, działania za swą rodzinę działania za swe schronisko domowe, to działanie rozróżnia istoty na podrzędne i nadrzędne. (M135)
Czym jest stare działanie? Oko, ucho, nos, język, ciało, umysł są starym działaniem (już) zdeterminowanym i wybranym (co musi być doświadczone, do postrzeżenia). (S 12:37)
To wybór nazywam działaniem, to wybierając człowiek działa ciałem, mową i umysłem. Są działania, których dojrzenie będzie doświadczone w piekle i w świecie zwierzęcymi w królestwie duchów, wśród ludzi i istot w niebiańskim świecie. Działania dojrzewają na trzy sposoby, mogą dojrzeć tutaj i teraz, po ponownym pojawieniu się, lub w jakimś procesie życiowym ponad to. (A 6:63)
Działania podjęte pod wpływem pożądania czy nienawiści czy złudzenia, dojrzewają kiedykolwiek indywidualne ego jest generowane i gdziekolwiek te działania dojrzewają, tam ich dojrzewanie jest doświadczane, czy to tutaj i teraz czy w następnym pojawieniu się lub w pewnym procesie życiowym ponad to. (A3:33)
Są cztery nieobliczalne, które nie mogą być obliczone i próba ich obliczenia prowadzi do frustracji szaleństwa. Jakie cztery? To obiektywne pole Buddów, obiektywne pole tego, kto trwa w medytacji (jhanie), dojrzewanie działania i kalkulacje na temat świata. (A 4:77)
Świat jest wiedziony przez umysł. (S 1:72)
M 135 M136 M 57 M 60 M 142
KAMMA
Przez działanie człowiek jest farmerem, przez działanie rzemieślnikiem,
Przez działanie człowiek jest kupcem, przez działanie służącym,
Przez działanie człowiek jest złodziejem, przez działanie żołnierzem,
Przez działanie człowiek jest księdzem, przez działanie królem.
W ten sposób mądrzy widzą działanie jakim rzeczywiście jest.
Widząc współzależne powstanie, rozumiejąc rezultat działania. (Wersy 651, 652, and 653, of the Suttanipāta)
Percepcje, mnisi, powiadam, owocują opisem. Zgodnie z tym jak człowiek postrzega tak a tak to i tak opisuje: „Postrzegałem to”. To mnisi jest nazywane rezultatem percepcji. Anguttara VI,vi,9 <A. iii,413>:
(By zapoznać się ze zwyczajowym użyciem kammavipaki jako bardziej lub mniej opóźnionej retrybucji mających znaczenie etycznych działań odsyłam do Anguttara III,iv,4 <A.i,134-6>).
Pytanie o działanie -”Co powinienem robić?” jest pytaniem etycznym, gdyż wszelkie osobiste działanie, wszelkie działanie czynione przeze mnie – jest albo akusala albo kusala, niekorzystne lub korzystne. Niekorzystne działanie jest zakorzenione w bhava (raga, dosa moha czy pożądaniu, nienawiści i złudzeniu) i poza wynikającym z tego w przyszłości cierpieniem) prowadzi do powstania działania, nie do wstrzymania działania.
To działanie prowadzi do działania, te działanie nie prowadzi do wstrzymania działania. (Anguttara III,xi,7&8 <A.i,263>)
Korzystne działanie jest zakorzenione w nie-pożądaniu, nie-nienawiści, i nie-złudzeniu i prowadzi do wstrzymania działania, nie do powstania działania. Puthujjana nie rozumie tego, gdyż nie widzi ani powstania działania ani wstrzymania działania, ten o właściwym poglądzie rozumie to, gdyż widzi zarówno powstanie jak i wstrzymanie działania.
Jak tylko przyjaciele szlachetny uczeń rozumie niekorzystne i korzeń niekorzystnego, rozumie korzystne i korzeń korzystnego, tak przyjaciele szlachetny uczeń ma właściwy pogląd, jego pogląd jest prawidłowy, jest on wyposażony w pełne zaufanie do Dhammy i dotarł do Dobrej Nauki. (Majjhima i,9 <M.i,46>)
Arahat nie tylko rozumie to ale również osiągnął wstrzymanie działania, gdyż dla niego pytanie „Co powinienem robić?” już dłużej nie powstaje. Do tego stopnia jak długo jest obecna intencja w przypadku arahata – ciągle jest u niego świadome działanie ale nie jest ono już korzystne ani niekorzystne, nie jest to dłużej działanie w sensie etycznym. Nibbana jest wstrzymaniem etyki.
Pojmując przykład z tratwą, mnisi, powinniście wyeliminować także etyczne rzeczy, nie wspominając o nie-etycznych rzeczach.* (Majjhima iii,2 <M.i,135>)
* Puthujjana może zaadoptować moralne wartości z jakichkolwiek licznych powodów – wiary w nauczyciela, przez akceptację tradycji czy ustalonych wartości, osobistych filozoficznych poglądów itd, ale w ostatecznej analizie konieczność moralnych wartości, jakkolwiek mocno może odczuwać ich potrzebę, nie jest dla niego sprawą samo-oczywistą. Pod koniec swej książki Jean Grenier pisze:
Faktycznie wszelkie postawy jakie możemy przyjąć rozpatrując sprawę wyboru, załamują się wobec nieobecności prawdy i są tylko desperackimi próbami jej osiągnięcia i w konsekwencji wymuszają działanie. Wszystkie one kończą się tylko na prowizorycznych moralnościach. Wybór, w pełnym sensie tego słowa, „rzeczywisty” wybór jest możliwy tylko jeżeli człowiek ma dostęp do prawdy, jeżeli nie, to są to tylko kompromisy wszelkiego rodzaju.
I Sartre mniej obrazowo konkluduje, że człowiek jest zmuszony z samej swej natury, by zaadoptować wartości tego czy innego rodzaju, i że choć nie może uciec od zadania wybierania, jest on całkowicie odpowiedzialny za swoje wybory (gdyż nie ma Boskiego Dyktatora Wartości) i że nie ma absolutnie nic w jego naturze co mogłoby usprawiedliwić zaadoptowanie raczej tej szczególnej wartości czy zestawu wartości niż tamtego. Puthujjana nie widzi ani zadania do wykonania, które mogłoby usprawiedliwić jego egzystencję ani nawet w ostatecznej analizie tego o stałej refleksji (Heideggera Entschlossenheit – rezolutność akceptacji winy istnienia – robiącą nie więcej niż najlepszą ze złych prac) ani też nie widzi sposobu by doprowadzić swą nieusprawiedliwioną egzystencję do końca. Ariyasavaka przeciwnie, widzi drogę doprowadzającą jego istnienie do końca i widzi on, że właśnie to zadanie usprawiedliwia jego egzystencję.
Ja braminie oznajmiam szlachetne przekraczające świat Nauczanie jako zajęcie dla ludzi. Majjhima x,6 <M.ii,181>
Hegel, jak się wydaje w jego Phanomenologie des Geistes powiedział, że etyczna świadomość może być obecna tylko tak długo jak istnieje niezgoda pomiędzy naturą a etyką. Jeżeli etyczne zachowanie stałoby się naturalne, sumienie powinno zaniknąć. A z tego wynika, że jeżeli etyczne działanie jest absolutnym celem, absolutnym celem musi również być nieobecność etycznego działania. To całkiem słuszne, ale czy etyczne działanie jest absolutnym celem? Kłopot polega dokładnie na tym by zobaczyć działanie kładące kres działaniu w sensie etycznym. Podczas gdy niekorzystne działanie jest całkowicie naganne, jako prowadzące tylko do przyszłego cierpienia i do powstania działania, jest działanie prowadzące do jasnej przyszłości, które jednak nie prowadzi do wstrzymania działania. Szczodry człowiek, cnotliwy człowiek, a nawet człowiek oczyszczający swój umysł w samadhi, lecz bez właściwego poglądu pozostaje puthujjaną, a zatem nie unika krytyki:
Ten kto odkłada to ciało Sariputto i podejmuje następne ciało, on powiadam jest godny nagany. Majjhima xv,2 <M.iii,266>
Nanavira Thera
