AN X, 55

Czcigodny Sariputta odezwał się do mnichów: „Przyjaciele mnisi!” Przyjacielu”, odpowiedzieli tamci mnisi. Czcigodny Sariputta rzekł to:

„Przyjaciele, jest powiedziane: 'Osoba będąca podmiotem upadania, osoba będąca podmiotem upadania'. W jaki sposób Zrealizowany powiedział, że osoba jest podmiotem upadania, i w jaki sposób osoba nie jest podmiotem upadania?”

„Przyszliśmy z daleka, przyjacielu, by dowiedzieć się znaczenie tego twierdzenia od czcigodnego Sariputty. Byłoby dobrze, gdyby czcigodny Sariputta objaśnił znaczenie tego twierdzenia. Po usłyszeniu tego od niego, mnisi zapamiętają”.

„Dobrze zatem, przyjaciele, słuchajcie i bacznie uważajcie na to co powiem”. „Tak przyjacielu”, odpowiedzieli ci mnisi. Czcigodny Sariputta rzekł to:

„A w jaki sposób Zrealizowany powiedział, że osoba jest podmiotem upadania? Tu mnich nie słyszy nauczania jakiego uprzednio nie słyszał, zapomina to nauczanie jakie już usłyszał, nie przywołuje na myśl tego nauczania z którym jest obeznany, i nie rozumie tego czego do tej pory nie zrozumiał. To w ten sposób Zrealizowany powiedział, że osoba jest podmiotem upadania.

A w jaki sposób Zrealizowany powiedział, że osoba nie jest podmiotem upadania? Tu mnich słyszy nauczanie jakiego uprzednio nie słyszał, nie zapomina tego nauczania jakie już usłyszał, przywołuje na myśl to nauczanie z którym jest obeznany, i rozumie to czego do tej pory nie zrozumiał. To w ten sposób Zrealizowany powiedział, że osoba nie jest podmiotem upadania.

Przyjaciele, mnich który jest nieobeznany z drogach umysłów innych [powinien się trenować]: 'Będę obeznany z drogami mojego własnego umysłu'. To w ten sposób powinniście się trenować.

A jak mnich jest obeznany z drogami swego własnego umysłu? To tak jak kiedy kobieta czy mężczyzna – młody, młodzieńczy, cieszący się ozdobami – spojrzeliby na swe odbicie w czystym, jasnym lustrze czy w misie czystej wody. Gdyby zobaczyli jakiś pył czy zanieczyszczenie, podjęliby wysiłek by to usunąć. Ale gdyby nie zobaczyli żadnego pyłu czy zanieczyszczenia, byliby zadowoleni z tego powodu; i z ich spełnionymi oczekiwaniami, pomyśleliby: 'Jak dobrze, że jestem czysty!' Tak też, samo-egzaminacja jest bardzo pomocna dla mnicha [by wzrósł] w korzystnych cechach:

'Czy często jestem bez pożądania? Czy ta cecha istnieje u mnie? Czy często skłaniam się ku złej woli, Czy ta cecha istnieje u mnie? Czy jestem wolny od ospałości i stanów letargicznych? Czy ta cecha istnieje u mnie? Czy jestem często spokojny? Czy ta cecha istnieje u mnie? Czy jestem wolny od wątpliwości? Czy ta cecha istnieje u mnie? Czy często jestem bez gniewu? Czy ta cecha istnieje u mnie? Czy mój umysł jest często bez skalań? Czy ta cecha istnieje u mnie? Czy osiągam wewnętrzną radość Dhammy? Czy ta cecha istnieje u mnie? Czy osiągam wewnętrzny spokój umysłu? Czy ta cecha istnieje u mnie? Czy osiągam wyższą mądrość wglądu w rzeczy? Czy ta cecha istnieje u mnie?

Jeżeli podczas takiej samo-egzaminacji mnich nie widzi u siebie żadnej z tych korzystnych cech, wtedy powinien on pobudzić u siebie nadzwyczajną chęć, wysiłek, energię, entuzjazm, wytrwałość, uważność i jasne pojmowanie by pozyskać te korzystne cechy. Tak jak ktoś kogo ubranie czy głowa płonęłyby, pobudziłby u siebie nadzwyczajną chęć, wysiłek, energię, entuzjazm, wytrwałość, uważność i jasne pojmowanie by wygasić swe ubranie czy głowę, tak też ten mnich powinien pobudzić u siebie nadzwyczajną chęć, wysiłek, energię, entuzjazm, wytrwałość, uważność i jasne pojmowanie by pozyskać te korzystne cechy.

Ale jeżeli po takiej samo-egzaminacji, mnich widzi u siebie pewne z tych cech a pewne nie, powinien on bazować na tychże korzystnych cechach które u siebie widzi i pobudzić u siebie nadzwyczajną chęć, wysiłek, energię, entuzjazm, wytrwałość, uważność i jasne pojmowanie by pozyskać te korzystne cechy których u siebie nie widzi.

Ale jeżeli, po takiej samo-egzaminacji mnich widzi u siebie wszystkie te korzystne cechy, to powinien on bazować na tychże korzystnych cechach i uczynić dalszy wysiłek by osiągnąć wyczerpanie skaz”.