SN 12: 51

Tak usłyszałem. Przy pewnej okazji Zrealizowany mieszkał w Savatthi w Gaju Jeta, w Parku Anathapindiki. Tam Zrealizowany odezwał się do mnichów tak: „Mnisi”. „Czcigodny panie”, odpowiedzieli ci mnisi. Zrealizowany rzekł to:

„Mnisi, kiedy mnich oddaje się dogłębnemu badaniu, w jaki sposób powinien dogłębnie badać dla całkowitego wyczerpania cierpienia?” „Czcigodny panie, nasze nauczanie jest zakorzenione w Zrealizowanym, kierowane przez Zrealizowanego, bierze swe schronienie w Zrealizowanym. Byłoby dobrze, gdyby Zrealizowany objaśnił znaczenie tego stwierdzenia. Usłyszawszy je od niego, mnisi je zapamiętają”. „Zatem mnisi, słuchajcie i bacznie uważajcie na to co powiem”. „Tak, czcigodny panie”, odpowiedzieli ci mnisi. Zrealizowany rzekł to:

„Tu, mnisi, kiedy oddaje się dogłębnemu badaniu, mnich dogłębnie bada w ten sposób: 'Wiele różnych rodzajów cierpienia, powstaje w świecie z uwagi na starość i śmierć: co jest źródłem tego cierpienia, co jest jego powstaniem, z czego jest wygenerowane? Kiedy co istnieje, starość i śmierć dochodzą do bycia? Kiedy czego nie ma, starość i śmierć nie dochodzą do bycia?'

Gdy tak dogłębnie bada, rozumie w ten sposób: 'Wiele różnych rodzajów cierpienia, powstaje w świecie z uwagi na starość i śmierć: to cierpienia ma za źródło narodziny, narodziny są jego powstaniem, wygenerowane jest z narodzin. Kiedy są narodziny, starość i śmierć dochodzą do bycia. Kiedy nie ma narodzin, starość i śmierć nie dochodzą do bycia'.

Rozumie starość i śmierć, ich powstanie, ich wstrzymanie, i drogę prowadząca do ich wstrzymania. Praktykuje w ten sposób i prowadzi się odpowiednio z ich wstrzymaniem. To jest mnich nazywany tym, który praktykuje dla zupełnego wyczerpania starości i śmierci.

Wtedy, badając dalej, dogłębnie bada w ten sposób: 'Co jest źródłem tych narodzin, co jest ich powstaniem, z czego są wygenerowane? Kiedy co istnieje, narodziny dochodzą do bycia? Kiedy czego nie ma, narodziny nie dochodzą do bycia?'

Gdy tak dogłębnie bada, rozumie w ten sposób: 'Narodziny mają za źródło istnienie, istnienie jest ich powstaniem, wygenerowane są z istnienia. Kiedy jest istnienie, narodziny dochodzą do bycia. Kiedy nie ma istnienia, narodziny nie dochodzą do bycia'.

Rozumie narodziny, ich powstanie, ich wstrzymanie, i drogę prowadząca do ich wstrzymania. Praktykuje w ten sposób i prowadzi się odpowiednio z ich wstrzymaniem. To jest mnich nazywany tym, który praktykuje dla zupełnego wyczerpania narodzin.

Wtedy, badając dalej, dogłębnie bada w ten sposób: 'Co jest źródłem tego istnienia, co jest jego powstaniem, z czego jest wygenerowane? Kiedy co istnieje, istnienie dochodzą do bycia? Kiedy czego nie ma, istnienie nie dochodzą do bycia?'

Gdy tak dogłębnie bada, rozumie w ten sposób: 'Istnienie ma za źródło utrzymywanie, utrzymywanie jest jego powstaniem, wygenerowane jest z utrzymywania. Kiedy jest utrzymywanie, istnienie dochodzi do bycia. Kiedy nie ma utrzymywania, istnienie nie dochodzi do bycia'.

Rozumie istnienie, jego powstanie, jego wstrzymanie, i drogę prowadząca do jego wstrzymania. Praktykuje w ten sposób i prowadzi się odpowiednio z jego wstrzymaniem. To jest mnich nazywany tym, który praktykuje dla zupełnego wyczerpania istnienia.

Wtedy, badając dalej, dogłębnie bada w ten sposób: 'Co jest źródłem tego utrzymywania, co jest jego powstaniem, z czego jest wygenerowane? Kiedy co istnieje, utrzymywanie dochodzi do bycia? Kiedy czego nie ma, utrzymywanie nie dochodzi do bycia?'

Gdy tak dogłębnie bada, rozumie w ten sposób: 'Utrzymywanie ma za źródło pragnienie, pragnienie jest jego powstaniem, wygenerowane jest z pragnienia. Kiedy jest pragnienie, utrzymywanie dochodzi do bycia. Kiedy nie ma pragnienia, utrzymywanie nie dochodzi do bycia'.

Rozumie utrzymywanie, jego powstanie, jego wstrzymanie, i drogę prowadząca do jego wstrzymania. Praktykuje w ten sposób i prowadzi się odpowiednio z jego wstrzymaniem. To jest mnich nazywany tym, który praktykuje dla zupełnego wyczerpania utrzymywania.

Wtedy, badając dalej, dogłębnie bada w ten sposób: 'Co jest źródłem tego pragnienia, co jest jego powstaniem, z czego jest wygenerowane? Kiedy co istnieje, pragnienie dochodzi do bycia? Kiedy czego nie ma, pragnienie nie dochodzi do bycia?'

Gdy tak dogłębnie bada, rozumie w ten sposób: 'Pragnienie ma za źródło uczucie, uczucie jest jego powstaniem, wygenerowane jest z uczucia. Kiedy jest uczucie, pragnienie dochodzi do bycia. Kiedy nie ma uczucia, pragnienie nie dochodzi do bycia'.

Rozumie pragnienie, jego powstanie, jego wstrzymanie, i drogę prowadząca do jego wstrzymania. Praktykuje w ten sposób i prowadzi się odpowiednio z jego wstrzymaniem. To jest mnich nazywany tym, który praktykuje dla zupełnego wyczerpania pragnienia.

Wtedy, badając dalej, dogłębnie bada w ten sposób: 'Co jest źródłem tego uczucia, co jest jego powstaniem, z czego jest wygenerowane? Kiedy co istnieje, uczucie dochodzi do bycia? Kiedy czego nie ma, uczucie nie dochodzi do bycia?'

Gdy tak dogłębnie bada, rozumie w ten sposób: 'Uczucie ma za źródło kontakt, kontakt jest jego powstaniem, wygenerowane jest z kontaktu. Kiedy jest kontakt, uczucie dochodzi do bycia. Kiedy nie ma kontaktu, uczucie nie dochodzi do bycia'.

Rozumie uczucie, jego powstanie, jego wstrzymanie, i drogę prowadząca do jego wstrzymania. Praktykuje w ten sposób i prowadzi się odpowiednio z jego wstrzymaniem. To jest mnich nazywany tym, który praktykuje dla zupełnego wyczerpania uczucia.

Wtedy, badając dalej, dogłębnie bada w ten sposób: 'Co jest źródłem tego kontaktu, co jest jego powstaniem, z czego jest wygenerowany? Kiedy co istnieje, kontakt dochodzi do bycia? Kiedy czego nie ma, kontakt nie dochodzi do bycia?'

Gdy tak dogłębnie bada, rozumie w ten sposób: 'Kontakt ma za źródło sześcioraką bazę, sześcioraka baza jest jego powstaniem, wygenerowany jest z sześciorakiej bazy. Kiedy jest sześcioraka baza, kontakt dochodzi do bycia. Kiedy nie ma sześciorakiej bazy, kontakt nie dochodzi do bycia'.

Rozumie kontakt, jego powstanie, jego wstrzymanie, i drogę prowadząca do jego wstrzymania. Praktykuje w ten sposób i prowadzi się odpowiednio z jego wstrzymaniem. To jest mnich nazywany tym, który praktykuje dla zupełnego wyczerpania kontaktu.

Wtedy, badając dalej, dogłębnie bada w ten sposób: 'Co jest źródłem tej sześciorakiej bazy, co jest jej powstaniem, z czego jest wygenerowana? Kiedy co istnieje, sześcioraka baza dochodzi do bycia? Kiedy czego nie ma, sześcioraka baza nie dochodzi do bycia?'

Gdy tak dogłębnie bada, rozumie w ten sposób: 'Sześcioraka baza ma za źródło imię-i-materię, imię-i-materia jest jej powstaniem, wygenerowana jest z imienia-i-materii. Kiedy jest imię-i-materia, sześcioraka baza dochodzi do bycia. Kiedy nie ma imienia-i-materii, sześcioraka baza nie dochodzi do bycia'.

Rozumie sześcioraką bazę, jej powstanie, jej wstrzymanie, i drogę prowadząca do jej wstrzymania. Praktykuje w ten sposób i prowadzi się odpowiednio z jej wstrzymaniem. To jest mnich nazywany tym, który praktykuje dla zupełnego wyczerpania sześciorakiej bazy.

Wtedy, badając dalej, dogłębnie bada w ten sposób: 'Co jest źródłem tego imienia-i-materii, co jest jego powstaniem, z czego jest wygenerowane? Kiedy co istnieje, imię-i-materia dochodzi do bycia? Kiedy czego nie ma, imię-i-materia nie dochodzi do bycia?'

Gdy tak dogłębnie bada, rozumie w ten sposób: 'Imię-i-materia ma za źródło świadomość, świadomość jest jego powstaniem, wygenerowane jest ze świadomości. Kiedy jest świadomość, imię-i-materia dochodzi do bycia. Kiedy nie ma świadomości, imię-i-materia nie dochodzi do bycia'.

Rozumie imię-i-materię, jego powstanie, jego wstrzymanie, i drogę prowadząca do jego wstrzymania. Praktykuje w ten sposób i prowadzi się odpowiednio z jej wstrzymaniem. To jest mnich nazywany tym, który praktykuje dla zupełnego wyczerpania imienia-i-materii.

Wtedy, badając dalej, dogłębnie bada w ten sposób: 'Co jest źródłem tej świadomości, co jest jej powstaniem, z czego jest wygenerowana? Kiedy co istnieje, świadomość dochodzi do bycia? Kiedy czego nie ma, świadomość nie dochodzi do bycia?'

Gdy tak dogłębnie bada, rozumie w ten sposób: 'Świadomość ma za źródło determinacje, determinacje są jej powstaniem, wygenerowana jest z determinacji. Kiedy są determinacje, świadomość dochodzi do bycia. Kiedy nie ma determinacji, świadomość nie dochodzi do bycia'.

Rozumie świadomość, jej powstanie, jej wstrzymanie, i drogę prowadząca do jej wstrzymania. Praktykuje w ten sposób i prowadzi się odpowiednio z jej wstrzymaniem. To jest mnich nazywany tym, który praktykuje dla zupełnego wyczerpania świadomości.

Wtedy, badając dalej, dogłębnie bada w ten sposób: 'Co jest źródłem tych determinacji, co jest ich powstaniem, z czego są wygenerowane? Kiedy co istnieje, determinacje dochodzą do bycia? Kiedy czego nie ma, determinacje nie dochodzą do bycia?'

Gdy tak dogłębnie bada, rozumie w ten sposób: 'Determinacje mają za źródło ignorancję, ignorancja jest ich powstaniem, wygenerowane są z ignorancji. Kiedy jest ignorancja, determinacje dochodzą do bycia. Kiedy nie ma ignorancji, determinacje nie dochodzą do bycia'.

Rozumie determinacje, ich powstanie, ich wstrzymanie, i drogę prowadząca do ich wstrzymania. Praktykuje w ten sposób i prowadzi się odpowiednio z ich wstrzymaniem. To jest mnich nazywany tym, który praktykuje dla zupełnego wyczerpania determinacji.

Mnisi, jeżeli jednostka pogrążona w ignorancji generuje determinacje zasługi, świadomość dochodzi do zasługi; jeżeli generuje determinacje przewiny, świadomość dochodzi do przewiny; jeżeli generuje determinacje niewzruszonego,świadomość dochodzi do niewzruszonego. Ale kiedy mnich porzucił ignorancję i kiedy powstała u niego prawdziwa wiedza, wtedy z zanikiem ignorancji i powstaniem prawdziwej wiedzy, nie generuje determinacji zasługi, nie generuje determinacji przewiny, nie generuje determinacji niewzruszonego. Skoro nie generuje czy nie modeluje determinacji, nie trzyma się niczego w świecie. Bez utrzymywania, nie jest zaniepokojony. Nie będąc zaniepokojonym, osobiście realizuje wygaszenie. Rozumie tak: 'Narodziny wyczerpane, święte życie przeżyte, co trzeba było wykonać, zostało wykonane, nigdy więcej tego stanu istnienia'.

Jeżeli czuje przyjemne uczucie, rozumie: 'To jest nietrwałe, nie ma trzymania się tego, nie ma rozmiłowania się w nim'. Jeżeli czuje bolesne uczucie, rozumie: 'To jest nietrwałe, nie ma trzymania się tego, nie ma rozmiłowania się w nim'. Jeżeli czuje ani-bolesne-ani-przyjemne uczucie, rozumie: 'To jest nietrwałe, nie ma trzymania się tego, nie ma rozmiłowania się w nim'. Jeżeli czuje przyjemne uczucie czuje je oderwany, jeżeli czuje bolesne uczucie odczuwa je oderwany, jeżeli czuje ani-bolesne-ani-przyjemne uczucie czuje je oderwany. Kiedy czuje uczucie kończące z ciałem, rozumie: 'Czuję uczucie kończące z ciałem'. Kiedy czuje uczucie kończące z życiem, rozumie: 'Czuję uczucie kończące z życiem'. Rozumie on: 'Po rozpadzie ciała, z zakończeniem życia, wszystko co odczuwane, nie będące obiektem rozmiłowania, stanie się całkowicie wygaszone; ledwie pozostałości ciała się zachowają'.

Załóżmy mnisi, człowiek usunąłby gorącą glinę z narzędzia garncarza i położyłby ją na gruncie: jej ciepło zniknęłoby natychmiast i pozostałyby tylko rozbite kawałki naczynia. Tak też, kiedy czuje uczucie kończące z ciałem, rozumie: 'Czuję uczucie kończące z ciałem'. Kiedy czuje uczucie kończące z życiem, rozumie: 'Czuję uczucie kończące z życiem'. Rozumie on: 'Po rozpadzie ciała, z zakończeniem życia, wszystko co odczuwane, nie będące obiektem rozmiłowania, stanie się całkowicie wygaszone; ledwie pozostałości ciała się zachowają'.

Jak myślicie, mnisi, czy mnich którego skazy są wyczerpane, generuje determinacje zasługi, czy determinacje przewiny, czy determinacje niewzruszonego?” „Nie, czcigodny panie”. „Kiedy zupełnie nie ma determinacji, ze wstrzymaniem determinacji, czy pojawiłaby się świadomość?” „Nie, czcigodny panie”.„Kiedy zupełnie nie ma świadomości, ze wstrzymaniem świadomości, czy pojawiłoby imię-i-materia?” „Nie, czcigodny panie”.„Kiedy zupełnie nie ma imienia-i-materii, ze wstrzymaniem imienia-i-materii, czy pojawiłaby się sześcioraka baza?” „Nie, czcigodny panie”.„Kiedy zupełnie nie ma sześciorakiej bazy, ze wstrzymaniem sześciorakiej bazy, czy pojawiłby się kontakt?” „Nie, czcigodny panie”.„Kiedy zupełnie nie ma kontaktu, ze wstrzymaniem kontaktu, czy pojawiłoby się uczucie?” „Nie, czcigodny panie”.„Kiedy zupełnie nie ma uczucia, ze wstrzymaniem uczucia, czy pojawiłoby się pragnienie?” „Nie, czcigodny panie”.„Kiedy zupełnie nie ma pragnienia, ze wstrzymaniem pragnienia, czy pojawiłoby się utrzymywanie?” „Nie, czcigodny panie”.„Kiedy zupełnie nie ma utrzymywania, ze wstrzymaniem utrzymywania, czy pojawiłoby się istnienie?” „Nie, czcigodny panie”.„Kiedy zupełnie nie ma istnienia, ze wstrzymaniem istnienia, czy pojawiłyby się narodziny?” „Nie, czcigodny panie”.„Kiedy zupełnie nie ma narodzin, ze wstrzymaniem narodzin, czy pojawiłyby się starość i śmierć?” „Nie, czcigodny panie”.

„Dobrze, dobrze mnisi. Jest dokładnie tak a nie inaczej. Pokładajcie wiarę we mnie co do tego, mnisi, zdecydujcie się na to. Bądźcie wolni od niepokoju i wątpliwości na ten temat. To właśnie jest końcem cierpienia”.