Pięć przeszkód - pañca nīvaraṇāni

1. kāmacchanda – zmysłowe pożądanie
2. vyāpāda – zła wola
3. thīna-middha – ospałość i stany letargiczne
4. uddhacca-kukkucca – niepokój i wyrzuty sumienia
5. vicikicchā – wątpliwości

Pierwsza jhana

18 "Przyjacielu, czym jest pierwsza jhana?" "Tu przyjacielu, całkiem odłączony od zmysłowych przyjemności, niekorzystnych stanów, mnich wkracza i trwa w pierwszej jhanie z towarzyszącymi jej myśleniem i rozważaniem i z błogością i przyjemnością zrodzonymi z odosobnienia. To nazywa się pierwszą jhaną".

19 "Przyjacielu, ile czynników ma pierwsza jhana?" "Pierwsza jhana ma pięć czynników. Mnich który wkroczył w pierwszą jhanę odnajduje w sobie myślenie i rozważanie, błogość i przyjemność i zjednoczenie umysłu. W taki sposób pierwsza jhana ma pięć czynników".

20 "Przyjacielu, ile czynników zostało zaniechanych przy pierwszej jhanie a ile czynników jest obecnych?" "Przyjacielu, w pierwszej jhanie zostało zaniechanych pięć czynników, a pięć jest wciąż obecnych. U mnicha, który trwa w pierwszej jhanie zmysłowe pożądanie zostało zaniechane, zła wola została zaniechana, ospałość i stany letargiczne zostały zaniechane, niepokój i wyrzuty sumienia zostały zaniechane, wątpliwości zostały zaniechane. Obecne są myślenie i rozważanie, błogość i przyjemność i zjednoczenie umysłu. Oto jak pierwsza jhana obala pięć czynników i posiada pięć czynników".  M 43

Pięć przeszkód a siedem czynników przebudzenia
pañca nīvaraṇāni - satta bojjhaṅgā

SN 46:38

Mnisi, kiedy szlachetny uczeń słucha Dhammy nadstawiając ucho, podchodząc do niej jak do rzeczy o witalnym znaczeniu, skierowując na nią cały swój umysł, przy tej okazji pięć przeszkód nie jest u niego obecnych; przy tej okazji siedem czynników przebudzenia dochodzi do wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu.

A jakie pięć przeszkód nie jest obecnych przy tej okazji? Przeszkoda zmysłowego pożądania nie jest obecna przy tej okazji, przeszkoda złej woli nie jest obecna przy tej okazji, przeszkoda ospałości i stanów letargicznych nie jest obecna przy tej okazji, przeszkoda niepokoju i wyrzutów sumienia nie jest obecna przy tej okazji, przeszkoda wątpliwości nie jest obecna przy tej okazji. To jest te pięć przeszkód, które przy tej okazji nie są obecne.

 A jakie jest siedem czynników przebudzenia, które dochodzą do wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu przy tej okazji? Czynnik przebudzenia uważności dochodzi do wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu przy tej okazji. Czynnik przebudzenia badania Dhammy dochodzi do wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu przy tej okazji. Czynnik przebudzenia energii dochodzi do wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu przy tej okazji. Czynnik przebudzenia radości dochodzi do wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu przy tej okazji. Czynnik przebudzenia spokoju dochodzi do wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu przy tej okazji. Czynnik przebudzenia koncentracji dochodzi do wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu przy tej okazji. Czynnik przebudzenia równowagi dochodzi do wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu przy tej okazji.

Mnisi, kiedy szlachetny uczeń słucha Dhammy nadstawiając ucho, podchodząc do niej jak do rzeczy o witalnym znaczeniu, skierowując na nią cały swój umysł, przy tej okazji pięć przeszkód nie jest u niego obecnych; przy tej okazji siedem czynników przebudzenia dochodzi do wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu.

*

SN 46:51

W Savatthi. Mnisi, pouczę was o pokarmie i odstawieniu pokarmu w odniesieniu do pięciu przeszkód i siedmiu czynników przebudzenia. Słuchajcie i bacznie uważajcie na to co powiem.

Pokarm dla przeszkód

A co, mnisi, jest pokarmem dla powstania niepowstałego zmysłowego pożądania i dla wzrostu i ekspansji powstałego zmysłowego pożądania? Jest, mnisi, znak piękna, częste niepoprawne skierowanie nań uwagi jest pokarmem dla powstania niepowstałego zmysłowego pożądania i dla wzrostu i ekspansji powstałego pożądania. A co, mnisi, jest pokarmem dla powstania niepowstałej złej woli i dla wzrostu i ekspansji powstałej złej woli? Jest, mnisi, znak odpychającego: częste niepoprawne skierowanie nań uwagi jest pokarmem dla powstania niepowstałej złej woli i dla wzrostu i ekspansji powstałej złej woli. A co, mnisi, jest pokarmem dla powstania niepowstałej ospałości i stanów letargicznych i dla wzrostu i ekspansji powstałej ospałości i stanów letargicznych? Są, mnisi, niezadowolenie, letarg, leniwe przeciąganie się, senność po posiłkach, gnuśność umysłu: częste niepoprawne skierowanie na nie uwagi jest pokarmem dla powstania niepowstałej ospałości i stanów letargicznych i dla wzrostu i ekspansji powstałej ospałości i stanów letargicznych. A co, mnisi, jest pokarmem dla powstania niepowstałego niepokoju i wyrzutów sumienia i dla wzrostu i ekspansji powstałego niepokoju i wyrzutów sumienia? Jest, mnisi, nieustabilizowanie umysłu: częste niepoprawne skierowanie na nie uwagi jest pokarmem dla powstania niepowstałego niepokoju i wyrzutów sumienia i dla wzrostu i ekspansji powstałego niepokoju i wyrzutów sumienia. A co, mnisi, jest pokarmem dla powstania niepowstałych wątpliwości i dla wzrostu i ekspansji powstałych wątpliwości? Są, mnisi, rzeczy które są podstawą dla wątpliwości, częste niepoprawne skierowanie na nie uwagi jest pokarmem dla powstania niepowstałych wątpliwości i dla wzrostu i ekspansji powstałych wątpliwości.

Pokarm dla czynników przebudzenia

A co, mnisi, jest pokarmem dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia uważności i dla utrzymania przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia uważności? Tu, mnisi, są rzeczy które są podstawą dla czynnika przebudzenia uważności, częste poprawne skierowanie na nie uwagi jest pokarmem dla powstania niepowstałego czynnika oświecenia uważności i dla wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia uważności. A co, mnisi, jest pokarmem dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia badania Dhammy i dla utrzymania przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia badania Dhammy? Tu, mnisi, są korzystne i niekorzystne rzeczy, naganne i nienaganne rzeczy, nadrzędne i podrzędne rzeczy, ciemne i jasne rzeczy z ich przeciwnościami: częste poprawne skierowanie na nie uwagi jest pokarmem dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia badania Dhammy i dla wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia badania Dhammy. A co, mnisi, jest pokarmem dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia energii i dla utrzymania przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia energii? Tu, mnisi, jest element pobudzenia, element wysiłku i element starania się, częste poprawne skierowanie na nie uwagi jest pokarmem dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia energii i dla wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia energii. A co, mnisi, jest pokarmem dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia radości i dla utrzymania przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia radości? Tu, mnisi, są rzeczy które są podstawą dla czynnika przebudzenia radości, częste poprawne skierowanie na nie uwagi jest pokarmem dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia radości i dla wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia radości. A co, mnisi, jest pokarmem dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia spokoju i dla utrzymania przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia spokoju? Tu, mnisi, są spokój ciała, spokój umysłu: częste poprawne skierowanie na nie uwagi jest pokarmem dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia spokoju i dla wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia spokoju. A co, mnisi, jest pokarmem dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia koncentracji i dla utrzymania przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia koncentracji? Tu, mnisi, są znak pogody ducha i znak nierozproszenia: częste poprawne skierowanie na nie uwagi jest pokarmem dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia koncentracji i dla wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia koncentracji. A co, mnisi, jest pokarmem dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia równowagi i dla utrzymania przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia równowagi? Tu, mnisi, są rzeczy które są podstawą dla czynnika przebudzenia równowagi, częste poprawne skierowanie na nie uwagi jest pokarmem dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia równowagi i dla wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia równowagi. 

Odstawienie pokarmu dla przeszkód

A co, mnisi, jest odstawieniem pokarmu zapobiegającym powstaniu niepowstałego zmysłowego pożądania i wzrostowi i ekspansji powstałego zmysłowego pożądania? Jest, mnisi, znak brzydoty: częste poprawne skierowanie nań uwagi, jest odstawieniem pokarmu, które zapobiega powstaniu niepowstałego zmysłowego pożądania i rozwojowi i ekspansji powstałego zmysłowego pożądania. A co, mnisi, jest odstawieniem pokarmu zapobiegającym powstaniu niepowstałej złej woli i wzrostowi i ekspansji powstałej złej woli? Jest, mnisi, wyzwolenie umysłu przez przyjazność: częste poprawne skierowanie nań uwagi, jest odstawieniem pokarmu, które zapobiega powstaniu niepowstałej złej woli i rozwojowi i ekspansji powstałej złej woli. A co, mnisi, jest odstawieniem pokarmu zapobiegającym powstaniu ospałości i stanów letargicznych i wzrostowi i ekspansji powstałej ospałości i stanów letargicznych? Jest, mnisi, element wysiłku, element starania się: częste poprawne skierowanie na nie uwagi, jest odstawieniem pokarmu, które zapobiega powstaniu niepowstałej ospałości i stanów letargicznych i rozwojowi i ekspansji powstałej ospałości i stanów letargicznych. A co, mnisi, jest odstawieniem pokarmu zapobiegającym powstaniu niepowstałego niepokoju i wyrzutów sumienia i wzrostowi i ekspansji powstałego niepokoju i wyrzutów sumienia? Jest, mnisi, spokój umysłu: częste poprawne skierowanie nań uwagi, jest odstawieniem pokarmu, które zapobiega powstaniu niepowstałego niepokoju i wyrzutów sumienia i rozwojowi i ekspansji powstałego niepokoju i wyrzutów sumienia. A co, mnisi, jest odstawieniem pokarmu zapobiegającym powstaniu niepowstałych wątpliwości i wzrostowi i ekspansji powstałych wątpliwości? Są tu, mnisi, korzystne i niekorzystne rzeczy, naganne i nienaganne rzeczy, nadrzędne i podrzędne rzeczy, ciemne i jasne rzeczy z ich przeciwnościami: częste poprawne skierowanie nań uwagi, jest odstawieniem pokarmu, które zapobiega powstaniu niepowstałych wątpliwości i rozwojowi i ekspansji powstałych wątpliwości.

Odstawienie pokarmu dla czynników przebudzenia

A co jest, mnisi, odstawieniem pokarmu zapobiegającym powstaniu niepowstałego czynnika przebudzenia uważności i osiągnięciu wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia uważności? Są tu, mnisi, rzeczy które są podstawą dla czynnika przebudzenia uważności, rzadkie skierowanie na nie uwagi jest odstawieniem pokarmu zapobiegającym powstaniu niepowstałego czynnika przebudzenia uważności i osiągnięciu wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia uważności. A co, mnisi, jest odstawieniem pokarmu dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia badania Dhammy i dla utrzymania przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia badania Dhammy? Tu, mnisi, są korzystne i niekorzystne rzeczy, naganne i nienaganne rzeczy, nadrzędne i podrzędne rzeczy, ciemne i jasne rzeczy z ich przeciwnościami: rzadkie skierowanie na nie uwagi jest odstawieniem pokarmu dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia badania Dhammy i dla wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia badania Dhammy. A co, mnisi, jest odstawieniem pokarmu dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia energii i dla utrzymania przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia energii? Tu, mnisi, są element pobudzenia, element wysiłku i element starania się, rzadkie skierowanie na nie uwagi jest odstawieniem pokarmu dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia energii i dla wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia energii. A co, mnisi, jest odstawieniem pokarmu dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia radości i dla utrzymania przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia radości? Tu, mnisi, są rzeczy które są podstawą dla czynnika przebudzenia radości, rzadkie skierowanie na nie uwagi jest odstawieniem pokarmu dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia radości i dla wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia radości. A co, mnisi, jest odstawieniem pokarmu dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia spokoju i dla utrzymania przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia spokoju? Tu, mnisi, są spokój ciała, spokój umysłu: rzadkie skierowanie na nie uwagi jest odstawieniem pokarmu dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia spokoju i dla wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia spokoju. A co, mnisi, jest odstawieniem pokarmu dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia koncentracji i dla utrzymania przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia koncentracji? Tu, mnisi, są znak pogody ducha i znak nierozproszenia: rzadkie skierowanie na nie uwagi jest odstawieniem pokarmu dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia koncentracji i dla wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia koncentracji. A co, mnisi, jest odstawieniem pokarmu dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia równowagi i dla utrzymania przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia równowagi? Tu, mnisi, są rzeczy które są podstawą dla czynnika przebudzenia równowagi, rzadkie skierowanie na nie uwagi jest odstawieniem pokarmu dla powstania niepowstałego czynnika przebudzenia równowagi i dla wypełnienia przez utrzymanie przy istnieniu powstałego czynnika przebudzenia równowagi.

Pewnego razu wędrowiec Uttiya udał się do Zrealizowanego i po pozdrowieniu go, usiadł z boku. Wtedy zapytał: "Jak to jest Mistrzu Gotama, świat jest wieczny: czy tylko to jest prawdą a wszystko inne błędne?" "Na to pytanie nie została przeze mnie udzielona odpowiedź, Uttiya"-"Zatem świat nie jest wieczny: czy tylko to jest prawdą a wszystko inne błędne?" "Na to pytanie również nie została przeze mnie udzielona odpowiedź, Uttiya"-"Świat jest skończony: czy tylko to jest prawdą a wszystko inne błędne?" "Na to pytanie również nie została przeze mnie udzielona odpowiedź, Uttiya"- "Zatem świat jest nieskończony: czy tylko to jest prawdą a wszystko inne błędne?" „Na to pytanie również nie została przeze mnie udzielona odpowiedź, Uttiya"-”Dusza jest tym samym co ciało: czy tylko to jest prawdą a wszystko inne błędne?" „Na to pytanie również nie została przeze mnie udzielona odpowiedź, Uttiya" "Zatem dusza to jedno a ciało to drugie: czy tylko to jest prawdą a wszystko inne błędne? "Na to pytanie również nie została przeze mnie udzielona odpowiedź, Uttiya"-"Po śmierci Tathagata jest: czy tylko to jest prawdą a wszystko inne błędne?" „Na to pytanie również nie została przeze mnie udzielona odpowiedź, Uttiya"-"Po śmierci Tathagata nie jest: czy tylko to jest prawdą a wszystko inne błędne?" „Na to pytanie również nie została przeze mnie udzielona odpowiedź, Uttiya"-"Po śmierci Tathagata zarówno jest jak i nie jest: czy tylko to jest prawdą a wszystko inne błędne?" „Na to pytanie również nie została przeze mnie udzielona odpowiedź, Uttiya"-"Po śmierci Tathagata  ani jest ani nie jest: czy tylko to jest prawdą a wszystko inne błędne?" „Na to pytanie również nie została przeze mnie udzielona odpowiedź, Uttiya".

 "Ale czemu Mistrz Gotama uchyla się od odpowiedzi na te pytania, gdy mu je zadaję? Na jakie zatem pytania Mistrz Gotama odpowiada?" "Nauczam moich uczniów Dhammy wprost z bezpośredniej wiedzy, Uttiya. dla oczyszczenia istot, dla pokonania żalu i płaczu, dla zakończenia bólu i smutku, dla osiągnięcia prawdziwego celu, dla realizacji wygaszenia."

 "Mistrzu Gotama, czy ta Dhamma zapewnia wyjście z cierpienia dla całego świata, dla połowy, czy dla jednej trzeciej?”

Kiedy to zostało powiedziane, Zrealizowany pozostał milczący. Wtedy czcigodny Ananda pomyślał: "Wędrowiec Uttiya nie może poczynić żadnego takiego zgubnego poglądu:'Kiedy mnich Gotama otrzymał pytanie, należne mi i nikomu innemu i milczy i nie odpowiada: czy to dla tego, że nie jest w stanie odpowiedzieć?' To byłoby długo na jego krzywdę i cierpienie". Tak więc odezwał się do niego:

"Przyjacielu Uttiya, dam ci przykład, gdyż pewni mądrzy ludzie tutaj dojdą do poznania znaczenia tego co zostało powiedziane za pomocą przykładu. Załóżmy, że król posiada miasto z mocnymi fosami, wałami i bastionami i z pojedynczą bramą i ma mądrego i sprytnego i bystrego stróża, zatrzymującego tych których nie zna i wpuszczającego tych których zna i ponieważ osobiście obszedł dookoła ścieżkę otaczającą miasto i nie dojrzał żadnych wyrw w rampach ani żadnej dziury wystarczająco dużej by przeszedł przez nią kot, może on dojść do wniosku, że żywe istoty powyżej pewnych rozmiarów muszą wchodzić i wychodzić przez bramę - tak również przyjacielu Uttija, Tathagata nie zakłada:

'Cały świat znajdzie wyjście przez to, lub połowa lub jedna trzecia', ale raczej, że:

'ktokolwiek znalazł, znajduje lub znajdzie wyjście z cierpienia, musiał to uczynić przez poniechanie pięciu przeszkód, skalań, które osłabiają zrozumienie, i przez wypełnienie siedmiu czynników oświecenia z umysłem dobrze ustanowionym na czterech podstawach uważności'.

 Twoje pytanie, które postawiłeś Zrealizowanemu, było źle sformułowane, dlatego Zrealizowany na nie nie odpowiedział”. AN 10: 95